Στεφανάκης Σπιτάμπελος και η εφεύρεσή του το “Εριβάν”

Σύμφωνα με μαρτυρίες, το τετράχορδο αρμάτωμα σε μπουζουκοειδή όργανα υπήρχε από πολύ παλιά. Στην αυτοβιογραφία του Γιώργου Ζαμπέτα διαβάζουμε πως ένα είδος τετράχορδου μπουζουκιού έπαιζαν ο παππούς και ο πατέρας του μεγάλου δεξιοτέχνη και συνθέτη. Επίσης υπάρχει η μαρτυρία για τον τυπογράφο Γιώργο Σκούρτη ο οποίος έπαιζε τετράχορδο πολύ πριν βγει το τρίχορδο στη δισκογραφία. Αυτά όμως τα τετράχορδα μπουζούκια είχαν την ίδια φιλοσοφία με το τρίχορδο μπουζούκι καθώς το κούρδισμά τους ήταν κατά κύριο λόγο ΡΕ,ΛΑ,ΡΕ,ΛΑ.

Μεταξύ 1937-1939 ο Στεφανάκης Σπιτάμπελος, ο οποίος ήταν σπουδαίος δεξιοτέχνης του μπουζουκιού, φιλοξενεί στο σπίτι του τον Μανώλη Χιώτη παίζοντας σημαντικό ρόλο στη μουσική μόρφωσή του. Άλλωστε ο ίδιος ο Χιώτης συχνά έλεγε:

“Ο Στεφανάκης είναι ο δάσκαλός μου”

Ο Σπιτάμπελος ήταν ο εφευρέτης του “Εριβάν”, ενός τετράχορδου οργάνου το οποίο κατασκεύασε ο Ζοζέφ Τερζιβασιάν. Όπως μπορούμε να δούμε και στη φωτογραφία,αυτό το έγχορδο μοιάζει πολύ περισσότερο με κιθάρα παρά με το σημερινό τετράχορδο μπουζούκι. Αυτό το όργανο είδε ο Χιώτης και αποφάσισε να κάνει τη δική του μετατροπή στο τρίχορδο.

Σε μία συνέντευξη που είχε δημοσιευθεί στην εφημερίδα Εμπρός στις 9/9/1961 ο Μανώλης Χιώτης αναφέρει χαρακτηριστικά για την πρώτη του επαφή με το μπουζούκι :

Μανώλης Χιώτης

Μου άρεσε ο ήχος που κατ’ευθείαν έφθανε στην καρδιά μου. Ζήτησα να γνωρίσω αυτό το όργανο. Όταν το ‘πιασα στα χέρια μου, μου φάνηκε σαν να είμαστε φίλοι από καιρό. Μόνο που ο «φίλος» ήταν «ημιτελής». Δηλαδή είχε τρεις χορδές κι εγώ, στα χρόνια που ακολούθησαν, σκεφτόμουν πώς να του δώσω άλλη μια χορδή να γίνει σωστό όργανο…» 

Σύμφωνα με μαρτυρία της κόρης του παλιού οργανοποιού Γιώργου Παναγή, ο Μανώλης Χιώτης μετά το ξενύχτι στο κέντρο όπου δούλευε περνούσε το πρωί από το σπίτι τους στο Φάληρο και έπαιρνε τον πατέρα της για να πάνε στο εργαστήριο να συνεχίσουν τις προσπάθειες να φτιάξουν το τετράχορδο. Ο Χιώτης εισήγαγε μια νέα φιλοσοφία στο μπουζούκι. Σύμφωνα με κάποιους παλαιότερους το πρώτο κούρδισμα που έκανε ο Χιώτης ήταν ΜΙ,ΣΙ,ΣΟΛ,ΡΕ αλλά με προτροπή του Χάρη Λεμονόπουλου το κούρδισε έτσι όπως το γνωρίζουμε σήμερα ΡΕ,ΛΑ,ΦΑ,ΝΤΟ δηλαδή. Έτσι,το 1955 το μπουζούκι από τρίχορδο αλλάζει σε τετράχορδο και ο Μανώλης Χιώτης πέρνει σχετικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Κατασκευαστές του νέου μπουζουκιού ήταν οι αδελφοί Παναγή,σπεσιαλίστες στο είδος τους.

Οι Αφοί Παναγή στο εργαστήριό τους

Stefanakis Spitambelos with the ”erivan”

According to witnesses, the 4-string instruments, similar to bouzouki, existed since the old days. Based on the great composer and virtuoso George Zabetas, we learn that a kind of 4-string bouzouki was played by his grandfather and father. Furthermore, there is a story about the typographer Giorgos Skourtis playing a 4-string  instrument way long before the 3-string bouzouki was released in discography. These 4-string bouzouki shared the same philosophy with the 3-string bouzouki as their tuning was mainly D,A,D,A.

Between 1973-1939, Stefanakis Spitabelos, who was a great virtuoso of bouzouki, hosts Manolis Chiotis at his house. This played an important role on Manolis’ musical education. As Manolis pinpointed once ” Stefanakis is my instructor”. Spitabelos was the inventor of ‘Erivan’, a 4-string instrument which was manufactured by Jozef Terzivasian. As this picture depicts, this string instrument is much more similar to the guitar than the today’s 4-string bouzouki. This instrument was the reason that Manolis Chiotis decided to alter his 3-string bouzouki.

In an interview published in the newspaper ‘Ebros’, in 9/9/1961, Manolis Chiotis mentions his first touch with bouzouki in general:

Manolis Chiotis

”I liked the sound. It went straight to my heart. I had an internal need to come in contact with this instrument. The moment I touched it, it sounded like we were friends forever. Just that my ‘friend’ was ‘incomplete’. This means that it had three strings and I was thinking, throughout the years, how to give it one more string to be the proper instrument…”. 

According to the daughter of the luthier Giorgos Panagis, Manolis Chiotis, after his night shift, he was taking her father from their house in Faliro to the workshop to work on the 4-string bouzouki. Chiotis introduced a new philosophy to the instrument. As older people said, the first tuning that Manolis did was E,B,G,D but with the encouragement of Haris Lemonopoulos, he tuned the bouzouki as we  know it today to D,A,F,C. Consequently, the bouzouki changes from 3-string to 4-string in 1955 and Manolis Chiotis receives a patent. The brothers Panagis were the manufacturers of the new bouzouki, who were specialists in their  field.

The bothers Panagis at their workshop